Tilfærsla

Færði mig hingað. En það verður sennilega mest matar- og myndablogg.

Vikumatseðlar fyrir 60 árum

Fyrir réttum 60 árum, í febrúar og mars 1952, birti Morgunblaðið fjórum sinnum vikumatseðla fyrir fjögurra manna fjölskyldu með nákvæmum verðútreikningi. Það er svolítið gaman að skoða þetta og bera saman við daginn í dag. Hér er fyrsti vikumatseðillinn:

Sunnudagur: Steikt dilkalæri (1,5 kg) með kartöflum og sveskjugrautur með rjómablandi (37,54 kr.).

Mánudagur: Soðin ýsa (2 kg) með kartöflum (1 kg) og smjörlíki og skyr (1 kg) með sykri og mjólk (15,22 kr.).

Þriðjudagur: Steiktur skarkoli (1,5 kg) með kartöflusalati (1 kg) og smjörlíki og sagóvellingur (17,03 kr.)

Miðvikudagur: Saltkjöt (1,5 kg) og baunir (28,84 kr.).

Fimmtudagur: Fiskbakstur (úr afgangi frá mánudegi) með kartöflum (1 kg) og brauðsúpa með rjómablandi (11,37 kr.).

Föstudagur: Steikt ýsa (1,5 kg) með kartöflusalati (1 kg) og smjörlíki, hrísgrjónagrautur (13,83 kr.)

Laugardagur: Soðinn saltfiskur (3/4 kg) með kartöflum (1 kg) og súrmjólk með rúgbrauði og sykri (14,38 kr.).

Samtals fyrir hádegisverð 138,21 kr. Só far só gúdd. En við þetta bætist svo morgunverður:

Alla virka daga hafragrautur og nýmjólk, lýsi, hveitibrauð með blönduðu smjöri og smjörlíki, kaffi eða te með sykri og mjólk og á sunnudögum kaffi og bakkelsi.

Miðdegiskaffi alla virka daga með tvíbökum, smurðu brauði, heimabakaðri jólaköku og á sunnudögum pönnukökur til viðbótar.

Kvöldverður alla daga vikunnar: Rúgbrauð og heilhveitibrauð með blönduðu smjöri og smjörlíki, slátur, hrogn, rifnar gulrófur með sítrónusafa, matarleifar frá hádegi, skyrhræringur, mjólk og te.

Svo telur Mogginn upp hvað þarf til viðbótar því sem keypt er til hádegismatar og áður er talið:
3 rúgbrauð
3 heilhveitibrauð
1 kg tvíbökur
1 kg haframjöl
1 1/2 kg hveiti
250 g smjör
18 1 mjólk
2 dl rjómi
2 kg skyr
300 g smjörlíki skammtað (það var ódýrt)
750 g smjörlíki óskammtað (meira en helmingi dýrara en það skammtaða)
300 g ostur
6 egg
250 g molasykur
1 kg strásykur
2,5 kg gulrófur
0,5 kg kartöflur
1 kg sítrónur
200 g rúsínur
1,5 kg hrogn
1/2 flaska lýsi
1/2 stöng kaffibætir
2 1/2 pk. kaffi
krydd og te (áætlað)
slátur (áætlað)

Samtals kostaði þetta 262,08 krónur og að viðbættum hádegismatnum kostaði því vikumatur fyrir fjögurra manna fjölskyldu samkvæmt þessum matseðli 400,29 krónur. Önnur blöð voru fljót að benda á að þetta væri nokkuð dýrt fæði - vikukaup Dagsbrúnarverkamanna var þá 638,88 kr (kaup kvenna var lægra og yfirleitt var bara ein fyrirvinna í hverri fjölskyldu). Eitthvað tóku Morgunblaðsmenn þetta til sín og hinir vikumatseðlarnir þrír voru ívið ódýrari. Þeir voru þó gagnrýndir líka fyrir ýmis atriði. Þetta var samt satt að segja hálfgert flopp og í fimmtu viku sagði blaðið:,,En þar eð fjölbreytni er ekki mikil til daglegra matfanga hér í bænum þykir ekki ástæða til að birta að svo stöddu fleiri slíka vikuseðla.

Það gæti nú verið gaman annars vegar að kanna hvað nákvæmlega svona matseðill mundi kosta í dag - og hvernig dæmigerður vikumatseðill fjögurra manna fjölskyldu lítur út núna.

Góðærið mitt

Það eru áramót. Og þá blogga ég þótt ég sé eiginlega hætt. Það er hefð og ég er dálítið fyrir hefðir nema þegar mér leiðast þær. Sem vissulega kemur fyrir ...

Það er líka gott að setjast niður dálitla stund og hugleiða liðið ár. Það er ég búin að vera að gera í morgun (allavega sitja, en ég var reyndar ekkert að hugleiða allan tímann). Fara yfir það sem gerðist og gerðist ekki, hvernig manni leið og allt það.

Og vitiði, eftir þessa hugleiðslu er niðurstaðan sú að hjá mér var árið 2011 mjög gott ár. Kannski bara eitt af þeim bestu í mínu bráðum fimmtíu og fimm ára lífi. Ef ekki bara það besta.

Mér líður afskaplega vel um þessar mundir. Andlega og líkamlega (þótt vissulega séu nokkrar líkur til þess að ég þurfi að fara að huga mun betur að líkamlegu hliðinni). Allir í kringum mig eru við góða heilsu (þ.e. allir sem ekki eru komnir á níræðisaldur), allir hafa vinnu, enginn er á hausnum og ég veit ekki betur en öllum líði bara nokkuð vel. Hvað getur maður beðið um meira?

Ég held ég hafi aldrei grátið á árinu, er ekki viss um að það hafi nokkurntíma gerst áður; ég klökkna reyndar af ýmsum tilefnum en það gáfust bara engin slík.

Og síðari hluta ársins hef ég brosað meira en ég hef nokkru sinni gert fyrr en það eru nú ástæður fyrir því; ég semsagt losaði mig við framtennurnar sem ég var búin að reyna að fela í rúm fjörutíu ár af því að þær stefndu í suðvestur þegar venjulegar framtennur stefna niður og fékk brú í staðinn sem ég er ekkert að reyna að fela. Svo að mitt meikóver er varanlegt.

Það sannaðist enn betur en áður að ég er að vinna hjá besta fyrirtæki landsins og með frábæru fólki. Tvær Þýskalandsferðir með vinnufélögunum eru sérlega eftirminnilegar, sú fyrri árshátíðarferð til Berlínar í vor þar sem Eyjafjallajökull var reyndar nærri búinn að setja strik í reikninginn en við komumst þó heim eftir æðislega helgi (og ég er þegar búin að plana næstu Berlínarferð); og svo var öllu starfsfólki Forlagsins boðið á bókamessuna í Frankfurt í október, sem var mikil upplifun og afskaplega ánægjuleg ferð.

Svo fór ég öðru sinni á matarráðstefnu í Oxford í júlí og hélt þar erindi um þorramat, sem gerði mikla lukku og ekki síður þorramaturinn sem ég hafði meðferðis og gaf fólki að smakka. Hitti fullt af skemmtilegu fólki (og það er nú dálítið gaman að koma á stóra samkomu þar sem maður hugsar þegar maður lítur á nafnspjaldið á öðrumhverjum manni - já, ég á bók eftir hann/hana - og sumir segja við mann: ég á bók eftir þig), fræddist um ólíklegustu hluti, borðaði fullt af góðum mat og fer örugglega aftur næsta sumar.

Ég gekk frá bók um jólamat sem hafði lengi verið á planinu (ég er alltaf með þónokkrar bækur í bígerð, mislangt komnar); við vorum reyndar að mynda hana í desember og janúar til að fá jólastemmningu og réttu birtuna og það kom held ég mjög vel út en svo lauk ég við að skrifa hana á útmánuðum. Og formálann um mánaðmótin júní/júlí, það var nú ekki mjög auðvelt að koma sér í jólaskap þá. Ég er nokkuð ánægð með afurðina og þótti vænt um að geta tileinkað mömmu gömlu bókina, hún á það nú margfalt skilið.

Núna er ég að vinna í nokkrum hugmyndum en veit ekki alveg hver verður ofan á. Ég bölvaði því nú oft og mörgum sinnum í vor þegar ég var að vinna með Gísla og Ingu í bókinni þeirra, Góður matur, gott líf (sem er mikil eðalbók) að hafa ekki haft vit á að giftast ljósmyndara, það væri svo þægilegt fyrir matreiðslubókarhöfund. En svo mundi ég hvað mér finnst miklu betra að vera ógift en gift svo að nú er ég komin á að mig vanti bara ljósmyndara fyrir viðhald, það held ég gæti veri frekar hentugt.

Af fjölskyldunni er annars allt gott að frétta. Dóttirin, tengdasonurinn og hundurinn eru ákaflega útivistarsinnuð og það var keyptur jeppi svo það væri pláss fyrir hundinn (mér var sagt að það væri svo hægt yrði að taka mig með í sunnudagsbíltúra en ég hef nú lítið orðið vör við það ennþá). Barnabörnin fóru bæði til útlanda á árinu, Hekla til Parísar með vinkonunum og Úlfur sem Comenius-skiptinemi til Þýskalands í nokkra daga; bæði hæstánægð.

Bankastarfsmaðurinn sonur minn er bara brattur og nýtur sín vel við að brugga eðalkaffi ofan í Landsbankastarfsfólk og elda kræsingar heima ofan í spúsu sína, það er að segja þegar hún er ekki að sveifla sverðum einhversstaðar úti í heimi eða príla upp á fjöll til að gægjast ofan í eldgíga.

Eins og ég sagði í fyrra: Lífið er gott við okkur.

Bjartsýnismanneskjan ég hafði góðar væntingar til ársins 2011 og þær rættust. Ég hef ekki síðri væntingar til 2012; sýnist ansi margt vera á uppleið - já, ég veit að margir eiga í erfiðleikum en það er hreint ekkert svartnætti framundan - nema ef (nei, Nanna, þú ætlar ekki að nefna þarna orðið sem byrjar á Ice ...). Ekki á borð við það sem maður óttaðist fyrir þremur árum.

Gleðilegt nýtt ár. Og þakka ykkur öllum fyrir árið 2011.

Áramótabloggið

Eftirmæli ársins 2010, já. Fyrir mér var þetta þokkalegasta ár og eiginlega ekkert nema gott um það að segja – frá mínum bæjardyrum séð að minnsta kosti. En ég er reyndar frekar jákvæð og bjartsýn manneskja, komst að því fyrir löngu að það er oftastnær mun auðveldara að vera jákvæður en neikvæður – og alltaf miklu skemmtilegra.

Það hefur reyndar ekki alltaf verið auðvelt á þessum síðustu árum að vera jákvæð og bjartsýn og stundum hefur það alls ekki tekist. En ég held áfram að reyna. Og árið 2010 gekk þetta nú frekar vel. Einkasonurinn fékk vinnu eftir meira en tveggja ára veikindi og atvinnuleysi, enginn af mínum nánustu er í skuldavanda, allir eru heilbrigðir, barnabörnin eru yndisleg, í vinnunni gengur allt mjög vel …

Ég get ekki kvartað og geri það ekki. Auðvitað er ekki allt í sómanum í þjóðfélaginu en þó ekki eins hábölvað og sumir vilja vera láta. (Og síst af öllu vil ég fá helvítis góðærið aftur.) Margir eiga mjög erfitt. Aðrir eiga erfitt en ráða við það. Og meirihlutinn hefur það alveg ágætt. Ég er í þeim hópi. Núna. En ég fékk svo sannarlega að kynnast hinu hér á árum áður.

En af atburðum ársins: Ég skrifaði og kom frá mér bók sem lengi hefur verið í bígerð – Matreiðslubók Nönnu (sú stóra appelsínugula) átti í upphafi að verða smáréttabók en stækkaði óvart töluvert – en í þessari atrennu tókst það og ég er bara nokkuð sátt við árangurinn. Fékk reyndar svæsna ritstíflu þegar ég var að skrifa hana, það hefur ekki komið fyrir mig áður og ég vona að það endurtaki sig ekki. Í vinnunni var ég svo með ýmiss konar bækur á minni könnu, ekki bara matreiðslu- og kynlífsbækur …

Ég er ekki framkvæmdaglöð manneskja en lagði þó í framkvæmdir á árinu sem eru búnar að vera planaðar frá því ég keypti íbúðina 2006. Gerði upp baðið, minnkaði það og stækkaði eldhúsið. Þarf núna ekki lengur að ganga framhjá klósettinu til að komast út á svalir. Það er framför. Ekki síst þegar maður er að grilla. Þannig að ég er mjög ánægð með hvernig til tókst.

Ég fór í stórskemmtilega ferð á matarráðstefnu í Oxford í sumar, varð margs vísari og hitti fullt af skemmtilegu fólki. Og borðaði fullt af góðum mat. Á eftir vorum við dótturdóttirin í nokkra daga í London og ég kynntist tískuverslunum þar í borg betur en ég hef áður gert. Annars fór ég ekki víða þetta árið. Nema í saumaklúbbsferðina til Þingeyrar, auðvitað. Það var nú dálítið gaman, þótt ég væri veik allan tímann.

Eldra barnabarnið varð sautján ára á dögunum. Þar með er ég offisíelt komin á langömmualdurinn því ég var nýorðin sautján þegar ég eignaðist mömmu hennar. Yngra barnabarnið er níu ára nörd, fótboltaáhugamaður og krúttpjakkur. Svo er dótturfjölskyldan komin með hund sem lítur á mig sem ömmu sína. Ég samþykki það af því að þetta er Labrador; mundi ekki kæra mig um að vera amma einhvers kjölturakka.

Sonurinn fékk semsagt vinnu í sumar og unir sér vel sem bankastarfsmaður (ókei, kaffibarþjónn í Landsbankanum) og svo kom út matreiðslubók sem hann þýddi (hann er frábær kokkur ef þið vissuð það ekki). Skylmingastúlkan tengdadóttir mín fékk veglegan Ólympíustyrk og keppti á mótum út um allt með góðum árangri, varð Norðurlandameistari eins og venjulega og stefnir hátt.

Lífið er gott við okkur.

Ég strengi engin áramótaheit. En áramótavonin mín er að fólk fari að horfa meira fram á veginn – og á góðu hliðarnar á lífinu, sem eru þrátt fyrir allt svo margar. Já, ég veit að þær eru mismargar og sumum er fyrirmunað að sjá þær eða veita þeim þá athygli sem þær eiga skilið.

Ég hef fulla trú á að árið 2011 verði gott. En ég er líka jákvæð bjartsýnismanneskja eins og ég sagði.

Gleðilegt nýtt ár. Og þakka ykkur öllum fyrir 2010. Það er komið í minningasjóðinn.

Ömmur og reynsla

Dóttursonurinn er í heimsókn um helgina og við röltum saman í bæinn. Fórum inn í bókabúð og ég var að fletta matreiðslubókum eða einhverju ámóta og hann var eitthvað að grúska við næsta borð. Þegar ég gekk til hans varð hann frekar skrítinn á svipinn, enda reyndist hann hafa verið að fletta kynlífsstellingabók.

- Sjáðu amma, sagði hann og þóttist vera hneykslaður. - Er ekki skrítið að gefa út svona bækur?

- Ja ... sagði ég. - Við gefum þær út.

- Ó, sagði drengurinn.

- Og ég var einmitt að vinna í þessari, lesa textann yfir og stytta hann og svona.

- Þú? sagði hann vantrúaður. - Af hverju varst þú látin gera það?

- Ja ... ætli það sé ekki bara af því að ég er svo vön, sagði ég.

Svo sá ég svipinn á drengnum og flýtti mér að bæta við:

- Að lesa yfir svona texta, meina ég.

- Sjúkkit, sagði barnabarnið. - Ég hélt ...

- Af því að ég er svo gömul og lífsreynd, sagði ég.

Svo ræddum við það ekki meir.

Flutt um set

Búin að flytja mig hingað.

Vonlaus plöggari

Ég er líklega alltof lélegur plöggari fyrir sjálfa mig. Alltaf að missa af einhverjum tækifærum til að koma mér á framfæri. Ég á til dæmis tuttugu ára höfundarafmæli þessa dagana. Það væri kannski tilefni til að gera eitthvað en það var rétt að ég mundi eftir því sjálf svo það er varla von að aðrir geri það. Mig langar reyndar að halda partí, ekki af því að þetta sé eitthvað merkilegur áfangi en mér finnst bara gaman að halda partí, en má alls ekki vera að því. Ekki þessa dagana allavega.

Ég sá líka einhvers staðar áðan að það þótti frétt að Brekku-Villi væri að gefa út nítjándu bókina sína. Ég held að ég hafi einmitt gefið út nítjándu bókina mína á þessu ári (eða átjándu eða tuttugustu, það fer eftir því hvernig er talið) en það var ekki frétt. Samt er ég nú mikið yngri en Villi og hef haft styttri tíma í að skrifa þessar nítján bækur. Eða hvað þær eru annars margar. - Reyndar á ég ekki von á að vera enn að skrifa hálftíræð, ef út í það fer.

Þegar gerður er samningur um að þýða bók eftir einhvern höfund á útlensku og gefa út í Búlgaríu eða einhvers staðar kemur það á forsíðu Moggans. Eða allavega baksíðunni. Þegar ég frumsamdi bók á ensku um árið og fékk hana gefna út af forlagi í Njújork (ókei, reyndar forlagi sem hefur sérstakan áhuga á matreiðslubókum frá undarlegustu stöðum), þá kom aldrei nein frétt um það nokkursstaðar. Enda var ég svosem ekki að láta neinn vita af því, svo það var nú varla við því að búast.

Vonlaus plöggari, sem sagt.

Gerði samt eitt í dag sem ég lofa að láta vita ef eitthvað kemur út úr. Annars mun ég þegja mjög vandlega ...