Þættir úr pastasögu

Í framhaldi af pastaumræðum hér neðar, þá fletti ég upp í nokkrum gömlum matreiðslubókum að athuga hvaða pastauppskriftir væri þar að finna. (Orðið pasta kemur fyrst fyrir í ritmálsskrá Orðabókarinnar 1978.)

Byrjaði þó á Kvennablaðinu; 1895 er talað um soðsósu sem bera megi fram með makkarónum o.fl. (það er elsta dæmið um orðið makkaróna í ritmálsskránni). 1899 er talað um hvað sé til ráða ef makkarónur eru ofsoðnar og 1902 er fiskisúpa borin fram með makkarónum (þær virðast ekki vera settar út í).

Í Kvennafræðara Elínar Briem, 4. pr. frá 1911 (ég athugaði ekki eldri útgáfur) er t.d. uppskrift að makaróni í jafningi, sem er ,,búið til á sama hátt og kartöflur í jafningi" og sennilega notað á sama hátt. Þar er þó greinilega ekki um litlar, sveigðar makkarónur að ræða, heldur makkarónupípur, því talað er um að makaróníið sé brotið í sundur fyrir suðu.

Hér er líka makarónísúpa, en það er ekki mjólkursúpa, heldur þykk, uppbökuð hveitisúpa úr kjötsoði og sagt að í hana megi láta kjötsnúða eða mjölsnúða. Núðlumjólk er aftur á móti mjólkursúpa krydduð með kanel, áþekk makkarónusúpu/mjólk, en ekki veit ég hvernig núðlurnar voru.

Matreiðslubók Jóninnu Sigurðardóttur (2. útg. 1916 og 3. útg. 1927) - þar er mjólkursúpa/grautur sem heitir makarónuvellingur í eldri útgáfu en í hinni stenglusúpa. Stenglurnar eru brotnar í sundur svo að þetta eru greinilga makkarónupípur líka. Hér er líka uppskrift að kjötsnúðum með makaróní/stenglum en það eru kjötbollur þar sem soðnum og söxuðum makkarónupípum er blandað saman við hakkað, soðið saltkjöt og fleira, bollur búnar til og ,,soðnar í tólg við góðan hita". Svo eru hér (1927) stenglubaut (makkaroní-böff), þar sem stenglurnar eru soðnar í mjólk þar til kominn er þykkur grautur, sem er svo hellt í mót og látinn stífna, skorinn í sneiðar sem eru brúnaðar á pönnu og borðaðar með kartöflum. Stenglubitar í jafningi eru makkarónupípur, soðnar (í hálftíma) og blandað saman við uppbakaða mjólkur- eða soðsósu - þetta er meðlæti með kjötmat, soðnu slátri o.fl. Stenglur í hörpudiskum eru makkarónupípur sem blandað er saman við uppbakaða mjólkursósu ásamt hangikjöti eða fleski, sett í hörpudiska, stífþeyttar eggjarauður settar ofan á og bakað (þetta er fínn veisluréttur). Stenglusalat er saxaðar makkarónur í piparrótarrjóma.

Lærið að matbúa eftir Helgu Sigurðardóttur frá 1934: Makkarónímjólk (undanrenna, makkarónustengur, salt og sykur). Makkarónísalat - makkarónustengur (og hér stendur: Einnig er fallegt að nota makkaróní, sem er í kuðungum eða öðrum smábitum), piparrótarrjómi, ,,1 rauðaldin og grænt".

Helga segir: ,,Oftast er makkaroni í stöngum, stundum í kuðungum eða skeljum. Það er mjög nærandi, frekar ódýrt og létt að melta, ef það er rétt soðið. Það er borðað með kjöti og fiski, einnig haft í súpur og búðinga." ,,Rétt suða" er skv. Helgu 20 mínútur.

Í Matreiðslubók Helgu Thorlacius frá 1940 er uppskrift að tómatsúpu sem er framreidd með hrísgrjónatoppum, ristuðum brauðteningum eða makkaroní, en það er þó ekki í uppskriftinni. Þar er líka makkaroní í jafningi, soðið í saltvatni í hálftíma og áður en það er framreitt er hellt yfir það bræddu smjöri og rifnum osti stráð yfir. ,,Makkaroní má einnig hafa í búðinga, jafninga, salat og ýmsa aðra rétti." Í bókinni er soðið makkaroní borið fram með kálfa-mignons og kannski fleiru.

Heimagert pasta er aftur á móti hvergi að sjá nema í Einföldu matreiðsluvasakveri fyrir heldri manna húsfreyjur.

Mér sýnist á þessu að pasta af ýmsu tagi - undir nafninu makkaróní/makkarónur (og stenglur ef maður er Jóninna) hafi verið notaðar í ýmsa rétti á fyrri hluta 20. aldar, ekki bara í makkarónusúpu/graut, sem var það eina sem ég þekkti þegar ég var krakki.

Skoða þetta kannski betur seinna.